Eguzkiluna

“http://www.akyaka-guenes.de/Bild/9Sonne_mit_AGT.gif” irudia ezin da bistaratu, akatsak dituelako.

Gaurko eguzki eklipsea egon da iragarrita eta egia esan, zatikakoa izan da oso Euskal Herrian, ez, ordea, munduko beste bazter batzuetan, adibidez, Turkian. Eta Turkia, eklipsea eta eguzkia, dena nahastutako saski-naski horrek gogora ekarri dit nola turkierak, euskararen antzera, egun hitzetik sortarazten duen eguzki hitza. Horrela:

euskara: egun - eguzki - egun on
turkiera: gün - günes -günaydin

Ilargia dela-eta, ilgora ere hîlal esaten da

Zer dela- eta hori? Kointzidentzia hutsa? Ni ez naiz oso aditua hizkuntzen tipologian, baina uste dut zer pentsatu eman lezakeela.

Eklipse berbaren inguruan hona hemen Mokoroaren hiztegitik erauzitako zenbait esaldi:

1. Marra bat egina zuten jakintsunek gogoz, han-hemen-ka herri batzuen izenak hartuz zointan ilhun-kuku behar baitzen oren-laurden batez.
En cuáles pueblos se produciría el eclipse....
Hiriart Urruty J. . Hiriart Urruty... (II). (P. Lafitte) (L )

2. Eguerdi bikaiñean Eguzkiri Illargi tartetik sartzen bazaio ....
Interponérsele la luna al sol... (Eclipse).
Orixe / Ormaetxea Nicolás . Euskaldunak. (N. Ormaetxea). Ed. Auñamendi (NG )

3. Zu zara Zuzi, gaurik-bagako argia ...: zure argitan bizi da Kristoren gizon guztia....
Luz sin noche, sin eclipse..., inmarcesible.
Arrese Beitia Felipe . IBAIZABAL (semanario). (B )

4. Illun-aldiak izaten ditu eguzkiak berak-ere.
(Eclipses.)
Otaegi Claudio . EUSKAL ERRIA (revista), 1885 1 (G )

5. Lehenik kokots-alde bat kukutu dio (iguzkiari ilargiak); gero bertzea; gero gaineko hegiño batez-bertze guzia .
Todos menos un pequeño borde superior. (Eclipse parcial del sol.)
Hiriart Urruty J. . Hiriart Urruty... (II). (P. Lafitte) (L )

Iruzkinak

Hau esan du Anonimoa erabiltzaileak…
Bejondeiala, Kepa! Garaiz eta puntuan ibili haiz eguzkilun kokots-punttaren atalño bat soilik erdilundu den une eta gunearekiko. Nik ez zioat axolarik eman, menditik ibilaldi ttiki bat egiteko probestu dudan arren. Banenkien gero telebixtan emanen zigutela, eta hantxe bake-bakean ikusi ahalko nuela. Turkiarrena ere jakingarria, benetan. Zenbat eta antzinago joan urteetan, orduan eta ahaidego estuagoak topatzen ditugu hainbat herrirekin, batez ere, ekialde hurbileneko horiekin...
Hegoaren ufadak eta hegomendebalaren etorria noiz arte ote dugu? Zozomikoteak oraintxe ditugu: martxoak artzainarekin ukan zuen sestra apirilaren bi egunekin garbitu zueneko kontua. Orixek eta Julian Alustizak bildu dituzte horretaz kontuak. Biak laburbildu ditut Garan azkenorrian etzi aterako den lantxoan. Han ikusiko duzue. Baina, hegoarenak badirudi martxoarekin apalduko direla. Apirilak, bizpahiru lehen egunetan ez bada ere, laister sartuko digu itsasoko haire fresko umel bustia. Koarta-tenporek hortxe daude. Nolanahi ere, etzi, aste osoko aroaren etorriari begiuratuko diot, atzeraka nola joan behar dugun jakiteko, antzinakoak markatu zigunaren arabera beti...
pellozabala
19:02
Hau esan du Kepa Diegez erabiltzaileak…
Aupa, Pello!
Bai turkieraren kontuak beti harritu izan naik, bertan izan nintzenez geroztik. Ez diat uste egun eta gün kasualitatea direnik. Bestalde, zozomikoteen kontua dela-eta, higandik ikasitakoari zeozer erantsiko zioat han-hemenka ikerturik. Adi irakurriko diat GARAkoa.
22:22
Hau esan du Anonimoa erabiltzaileak…
Atzoko ilhun-kukuak "Sol-Mi" ala "Sol-Fa" egin zuen? "Sol-Fa,bemol" akaso?

Tomax.
10:41
Hau esan du Anonimoa erabiltzaileak…
Tomax, ilhun-kuku hori oso egoki zagok eta gustatu zaik, ezta? Kuku eta kiku sarri ta asko erabili izan baitugu, ixtant bateko koxka ttikiak adierazteko. Baino, aizak, kukuaren tonuen arabera, erreparatuta nagok, nola 3 tonu darabiltzaten. Ez diat argitu ahal izan noiztsu eta nola ta zergatik. Kukua oso lotsatia duk berez: etorri ete bakarka, ez taldean, eta gauez etortzen omen duk: eta bere burua erakutsi, ezta...! Nik kukukuma bat eduki nian hazi nahiez: teologia ikasten geundela, beste lagun batek ekarri zian etxera, txantxangorri kabian kabitzen ez zela... Teologo ikasle koadrilla arduratzen ginduan hura aseko bagenun, gauero koartoko leihoa zabalik, argia piztuta, tximeleta gaueko potola horiek etorri ahala harrapatu eta hari ematen... burua atzera bota eta, rraauusst! irensten zizkian guk emandako guztiak. Baina beti gose zegoela, eta, aste bat pasata gero, hazi samarra ere bai, eraman genian, lehengo kabi ingurura, eta baita arrimatu ere han bizi zen txantxangorria, eta hari jarraitzen zioan... eta utzi genioan bizitzen. Fraile gazteon udaberri-loratxo polita izan huan hori, han 1963ko udaberrian. Ba. niona, ez zakiat nolaz ta noiz ta zergatik den, baina 3 doinu antzerako eta ezberdin botatzen ditek: noten bidez adierazteko, Sol-Fa, Sol-Mi, Sol-Mib(emol)... Hau esaten nian, Fa-bemol esaten huanean, barregurea eman zidalako bemol horrek. Fa nota sostenidoen mailan lehenbizikoa baita, eta bemolen sailean, azkena, zazpigarrena, alegia, eta ia inoiz ez zaiok tokatzen bemolik Fa gajoari.
Nolanahi ere, Kepak ipintzen dizkigun ñabardura politekin, guk gozatu ederrik hartzen diagu eta geure kosetxako iruzkintxoak bota ere bai, umore onez jarrai dezan, ezta?
pellozabala
09:02
Hau esan du Anonimoa erabiltzaileak…
"Zer kuku eta zer kiku? Kaiku da hi haizena, kaiku!", esan zidak emazte txistulariak "Fa-bemol"arena kontatu diodanean.

Tomax.
11:29
Hau esan du Kepa Diegez erabiltzaileak…
Ai, Tomax, Etnoumorea badugu, gero!!
12:54
Argitaratu iruzkina

Blog honetako argitalpen ezagunak

Eta enzun nezan boz bat zerutik ur handien hotsa bezala, eta igorziri handi baten hotsa bezala:

Irudia
eta enzun nezan bere gitarrak ioiten zituzten gitarrarien soinu ba t: Badakizue norena den testutxo hori, ezta? Bai, XVI. mendeko "Euskara Batua", Leizarragarena. Igorziri (ihurtziri, justuri...) hitza berari ikasi genion aspaldixe. Kontua da, beraren sorterrian, Beskoizen, datorren larunbatean, hilak 28, omenaldia egingo zaiola. Kristinak, blog honetako irakurle finak eta Atturi aldeko euskara ikertzen dabilenak eman digu haren berri. "Leizarraga egun" izeneko omenaldia antolatu dute. Hauxe duzue Kristinari Henri Duhauk "igortziritako" programa: - 15.00 Ongi etorria (herriko jantegian). - Henrike Knörr: Leizarraga-Lazarraga. - Urbistondo anderea: protestantismoa Euskal Herrian. - Piarres Charritton : XVI. mendea. Beraz, nehork inguratzerik baleuka, badaki zer izango duen.
Gehiago irakurri »

Haizea ez da indartsua, gogorra eta zakarra, bai

Irudia
            Hemendik hartua           Kirk urakan ohiaren erasana dela-eta, han-hemenka, haizeari buruzko iruzkin ezegokiak irakurri eta entzuten dira.  Euskaldunen adimen-begiak era askotara adierazten du haizearen intentsitatea: adjektiboak erabiltzen ditu; aditzak errepikatzen ditu; graduatzaileez baliatzen da. Haize indartsua ez da tradiziozkoa. Horren ordez, adjektibo hauek erabiltzea egokiagoa da:     Haize bortitza     Haize petrala     Haize sastarra      Haize traketsa     Haize zakarra     Haize zitala     Haize zorrotza     ...          Edo-ta     Azkarki dabil     Bizi antzean joko du     Gogor joko du     Indartsu joko du      Baina, egundo ere ez *Haizea egiten du; beti ibili eta jo .       
Gehiago irakurri »

...ari du...

Irudia
Elsie Russell. "Dance dans le vent" Ortzian jazotzen diren gertakizunen berri emateko euskarak galdu behar ez genukeen aditz jator bat erabiltzen du euskalki guztietan, bizkaieraz izan ezik: ari du . Euskalkien arabera baditu zenbait aldaera: "ai do", "ai dü"... Badirudi ari du ren gainean badugula izaki bat edo natura bera ostagiak gobernatzen dituena. Adibidez, honako esapide ezinago eder hauek jaso ditugu: Mardul ari du. (Euria). Mujika Josefa Martina . Neronek or-emen entzunak. Lodi ari du: ebi (euri) zarra da .... Oñatibia Manuel . Bible Saindua. (Duvoisin). 1859. Ebiya bizitzen ari du .... Mujika Josefa Martina . Neronek or-emen entzunak. Gexala ari du ... Ebi maxkala . (Ebi indar gutxikoa). Mujika Josefa Martina . Neronek or-emen entzunak. Euri txe au da okerrena... Ezerez bezela ari du , ta sartzen da gorputzean zañetaraño.... Soroa Marcelino . EUSKAL ERRIA (revista), 1881. Aunitz ari du euria . Altzo...
Gehiago irakurri »